انواع چای از نوشیدنی‌های محبوب افراد بی‌شماری در سراسر جهان است. چای نوعی نوشیدنی معطر است که از گیاه چای بدست آمده و در فرهنگ و سنت شرق آسیا جایگاه مهمی دارد. مدت چندین قرن است که این محصول پرطرفدار در شرق آسیا تولید و به اروپا و آمریکا ارسال می‌شود.
قدیمی‌ترین مدرک بدست آمده از مصرف چای در طول تاریخ مربوط به قرن سوم قبل از میلاد در چین است. اما بسیاری بر این باورند که این دمنوش گیاهی معطر بسیار قبل از این زمان شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
چای نوعی دمنوش معطر است که از افزودن آب جوش به برگ‌های خشک چای در قوری تهیه می‌شود. روش دیگر مصرف این دمنوش چای کیسه‌ای است. عطر و مواد موجود در برگ‌های چای وارد آب جوش می‌شود و چای دم می‌کشد. پس از دم کشیدن کامل بهتر است برگ‌های چای را از داخل قوری خارج کنیم. چای خشک از گیاهی به نام کاملیا سینسیس بدست می‌آید.
چای چیزی بیش از یک نوشیدنی است. نوشیدن چای تجربه‌ای مشترک بین افراد خانواده است و در بسیاری از مراسم سنتی در کشورهای شرق آسیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. چای استعاره‌ای از دورهمی و استراحت است.
گیاه کاملیا سیننسیس
- تقریبا همه انواع چای موجود از این گیاه بدست می‌آیند. نام علمی این گیاه کاملیا سیننسیس است. این گیاه ازدسته گیاهان موسوم به کاملیا است.
- چای فقط از برگ‌های خاصی از این گیاه بدست می‌آید. برگ‌های بسیار کمی از این گیاهان برای تولید چای مناسب هستند. بیشتر برگ‌های قسمت بالایی و جوانه‌ها برای تولید چای مورد استفاده قرار می‌گیرند. گیاه سیننسیس به صورت طبیعی تا حدود ارتفاع سه متر رشد می‌کند. برای دسترسی به برگ‌های تازه جوانه زده که هربار چیده می‌شوند طوری از گیاه نگهداری می‌شود که همیشه در ارتفاع حدود یک و نیم متر باشد.
- گیاه کاملیا سیننسیس اگر در محیط گرم و مرطوب قرار بگیرد در تمام فصول سال رشد کرده و جوانه می‌زند؛ به اصطلاح گیاهی همیشه سبز است. منشا این گیاه در آسیای شرقی است اما گاهی در دیگر نقاط جهان هم پرورش داده می‌شود.
- در حدود سه میلیارد نفر در سراسر جهان چای می‌نوشند. در ۶۲ کشور چای تولید شده و در ۱۶۰ کشور در سراسر جهان بازار مصرف چای وجود دارد. در بیشتر نقاط جهان چای در شکل چای کیسه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- گیاه سیننسیس برای رشد بهتر شبیه به بسیاری از گیاهان دیگر به خاکی غنی و سبک نیاز دارد. در نواحی نزدیک به استوا به دلیل شرایط خاص آب و هوایی این گیاه رشد بهتری نسبت به سایر نواحی جهان دارد.
آیا خوردن برگ‌های چای بی ضرر است؟
موقع استفاده چای این برگ‌ها از داخل ظرف خارج می‌شوند اما خوردن این برگ‌ها کاملا بی خطر است. برگ‌های چای چه در قوری باشند و چه در کیسه هیچ خطری برای سلامتی ندارند. در حقیقت در این برگ‌های مانده در چای مقادیری از آنتی اکسیدان‌های مفید وجود دارند که استفاده آنها برای بدن بسیار مفید است. این موضوع به خصوص درباره چای سبز صدق می‌کند.
به دلیل سختی خوردن و جویدن برگ‌های چای معمولاً افراد از خوردن آنها صرف نظر می‌کنند اما از نظر علمی کاملا بی خطر بوده و حتی فوایدی هم برای بدن دارد.
دسته بندی انواع چای
حدود ۱۵۰۰ عطر و طعم و ترکیب از گیاه کاملیا سیننسیس وجود دارد. این انواع چای در ۵ دسته کلی قرار می‌گیرند.
چای سیاه
برگ‌های این چای سیاه است و از دیگر انواع چای، دمنوش پر رنگ‌تری از آن تهیه می‌شود. این نوع چای مصرف بالایی در سطح جهان دارد. معمولاً در چای‌های کیسه‌ای از این نوع چای استفاده می‌شود. برگ‌های این چای کاملا خشک و تیره متمایل به قهوه‌ای و سیاه هستند. دلیل تیره بودن این نوع چای اکسیداسیون بالاتری است که در حین فرآوری و تولید برگ‌های چای اتفاق می‌افتد.
به دلیل اینکه در ترکیب با شیر مایع بدست آمده رنگ نارنجی و قرمزی دارد در چین به آن چای قرمز گفته می‌شود. نوعی از چای سیاه وجود دارد با عنوان لپسنگ سوچونگ که روش تهیه خاصی دارد و پس از دم کردن عطر دود چوب از آن متصاعد می‌شود که بسیار دلپذیر است.
چای سبز
در تولید این نوع چای از برگ‌های کاملیا سیننسیس از اکسیداسیون کمتری نسبت به چای سیاه استفاده می‌شود؛ از این رو برگ‌های محصول تولید شده سبز روشن است. به همین دلیل این نوع چای میزان آنتی اکسیدان و ویتامین بیشتری نسبت به چای سیاه داشته و طعم آن تلخی کمتری نسبت به چای سیاه دارد.
چای‌ها انواع مختلفی دارند که با روش‌ها و ابزارهای مختلفی تهیه می‌شوند. از می‌ان آنها می‌توان به چای ماچا و سنچا اشاره کرد.
چای ماچا نوعی چای سبز بسیار با کیفیت است که به صورت پودر تولید شده در بازار وجود دارد. این چای در فرهنگ کشور ژاپن عنصر مهمی به شمار رفته و برای تولید آن از جوانه‌های کوچک چای استفاده می‌شود. این نوع چای فرایند خاصی طی کرده و در نهایت به صورت پودر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
چای اولانگ
در چین به این چای اژدهای سیاه گفته می‌شود. خواص چای اولانگ چیزی بین چای سیاه و چای سبز است. در این چای به دلیل فرایند اکسیداسیون ۸۰ درصدی خاصی که دارد بخش زیادی از انتی اکسیدان‌ها از بین می‌روند. باید توجه داشت که در هر بار دم کردن برگ‌های این نوع چای طعم و عطر متفاوتی از آن بدست می‌آید.
این چای اکسیداسیون بالایی داشته و طعمی بین چای سیاه و چای سبز دارد. می‌توانید این چای را چند بار دم کنید. با دم کردن درست این چای، هر بار طعم خوب آن به صورت واضح حس می‌شود.
چای سفید
روش تهیه چای سفید از همه انواع دیگر آن راحت‌تر است. این چای کمترین میزان اکسیداسیون را داشته و از نظر طعم و عطر بسیار دلپذیر است. بعضی اوقات برای خشک کردن این چای از جریان هوای خشک استفاده می‌شود. این نوع چای معمولا برای تهیه دمنوش‌های ترکیبی و میوه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. بهترین نوع چای سفید از جوانه‌های سیننسیس بدست می‌آید.
چای پوره
این نوع چای بسیار خاصی بوده و طعم آن برای بسیاری از افراد ممکن است ناخوشایند باشد. این نوع چای ممکن است تا صد سال قبل از مصرف نگه داری شده باشد. برای دم کردن چای پوره نیز به آب جوش برای دم کردن نیاز داریم. قبل از تهیه چای پوره باید آن را با آب فراوان بشوییم تا غبار موجود در آن پاک شود.
بسته به نوع فرایند اکسیداسیون و فرآوری که روی برگ‌های کاملیا سیننسیس انجام می‌شود نوع چای بدست آمده متفاوت خواهد بود.
چه موادی می‌توانیم به انواع چای اضافه کنیم؟
از گذشته برای مصرف چای آن را با شیر یا در برخی موارد کره مخلوط می‌کرده‌اند. عسل هم شیرین کننده طبیعی و بسیار مفیدی است که طعم خوبی به چای می‌دهد.
حذف شیر از ترکیب با چای
از گذشته‌های دور در چین و شرق آسیا برای مصرف چای آن را با شیر تهیه می‌کردند؛ اما از قرن شانزدهم و انتقال چای به آمریکا و اروپا مصرف چای با شیر از رونق افتاد و بیشتر افراد چای را بدون شیر و با آب تهیه و مصرف می‌کنند. امروزه در کشورهای غربی بسیاری از افراد همچنان چای را با شیر ترکیب می‌کنند.
شیرین‌کننده‌ها
عادت اضافه کردن شیرین کننده به چای به دلیل تلخی نسبی آن بسیار تغییر کرده و افراد بیشتر چای تلخ را همراه با خوراکی‌های شیرین مصرف می‌کنند. برخی شیرین‌کننده‌های مصنوعی برای شیرین کردن چای به کار گرفته می‌شوند. بسیاری از این شیرین‌کننده‌ها و برای جلوگیری از ضررهای بی‌شمار مصرف شکر رایج شده‌اند.
لیمو و آبلیمو
به دلیل اینکه طعم لیمو می‌تواند تلخی چای را تخفیف دهد از لیمو نیز برای ترکیب با چای استفاده می‌شود.
از تأثیرات مثبت افزودن آبلیمو به چای می‌توان به آزادسازی آنتی اکسیدان‌ها اشاره کرد.
چای در اقتصاد جهان
در سال ۲۰۱۶ تیمی در چین برای معرفی هر چه بیشتر چای به دنیا تشکیل شد. این تیم شامل نمایندگانی از کانادا، هندوستان، کنیا، سریلانکا و انگلستان بوده است.
این گروه به این نتیجه رسید که در کشورهای مختلف ترجیحات افراد برای مصرف چای متفاوت است و آن را به صورت زیر دسته بندی کردند:
مصرف انواع چای در آمریکا
آمریکا در حدود ۸۰ درصد از زنان خانه‌دار در آشپزخانه خود چای نگهداری می‌کنند.
تا سال ۲۰۱۵، ۸۰% از مصرف چای در آمریکا را چای سیاه تشکیل داده است. درصد این مصرف چای سبز و ۴% باقی مانده نیز به مصرف چای سفید، اولانگ و چای تیره اختصاص داشته است. ایالات متحده آمریکا چهارمین واردکننده بزرگ چای در جهان است. سه کشور اول انگلستان، روسیه و پاکستان هستند.
مصرف انواع چای در انگلستان
حدود ۷۰% از چای مصرف شده در انگلستان را چای سیاه تشکیل می‌دهد. مصرف چای سیاه از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۲۲% افت داشته است. با کاهش میزان مصرف چای سیاه سایر انواع چای بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. فروش معمول چای‌های کیسه‌ای کاهش یافته و افراد گرایش به سمت انواع دیگر چای پیدا کرده‌اند.
مصرف انواع چای در چین
۵۳% از چای مصرف شده در چین را چای سیاه تشکیل می‌دهد. مصرف چای تیره در سال ۲۰۱۵ در طی یک سال دو برابر شد و سهم آن از مصرف چای به ۱۲% رسیده است. چای اولانگ نیز ۱۲% از مصرف چای این کشور را تشکیل می‌دهد.
مصرف انواع چای در کانادا
در کانادا ۳۹% چای سبز، ۳۶% چای سیاه و ۲۲% سایر انواع چای و دمنوش‌ها را مصرف می‌کنند.
بازارهای کانادا و آمریکا در حال رشد است. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهند که میزان محبوبیت چای در انگلستان در حال کاهش است. البته یکی از دلایل این کاهش در انگلستان کاهش تولید چای کیسه‌ای است. در همین زمان چای میوه‌ای و ترکیبات خاص چای بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
ترکیبات موجود در انواع چای
به علت نوع فرآوری در انواع چای ترکیبات موجود در آنها متفاوت است. چای در فرم برگ‌های خام حاوی مواد غیرمحلول در آب است. پلی ساکارید‌ها، پروتئین‌ها از انواع مواد موجود در چای هستند.
در مقایسه با بسیاری از نوشیدنی‌های موجود چای بسیار نوشیدنی سالم و طبیعی‌ای به شمار می‌رود. این نوشیدنی فاقد نمک، چربی و مواد حاوی کالری است. حدود ۴۵۰ نوع ترکیب ارگانیک در چای وجود دارد.
روغن‌های ضروری انواع چای برای بدن
مهمترین ترکیب مفیدی که در چای وجود دارد روغن‌های طبیعی است که حدود ۲۰ درصد از برگ‌ها را تشکیل می‌دهد. این روغن‌ها عامل طعم و عطر ویژه چای هستند. در چای سبز حدود ۱۰۰ ترکیب و در چای سیاه حدود ۵۵۰ ترکیب معطر وجود دارد.
پلی فنول
ممکن است درباره فواید و اثرات مثبت چای بر بدن شنیده باشید. ماده‌ای بنام تی فلاوین در چای سیاه وجود دارد. این گروه ترکیبات شیمیایی پلی فنول نام دارند و نوعی آنتی آکسیدان بسیار قوی هستند. نوشیدن چای باعث تقویت بدن با این آنتی اکسیدان‌ها می‌شود. این مواد ۳۰% از محتوای برگ‌های خام را تشکیل می‌دهند.
پلی فنول‌ها عامل تلخی چای هستند. طعم گس چای هم به دلیل همین مواد است.
مواد مغذی
مواد مغذی بسیاری در چای وجود دارند که البته میزان آنها به نسبت موارد گفته شده کمتر است. ۱۵ ماده معدنی غیرآلی، انواع ویتامین‌ها و آمینو اسید‌ها در چای وجود دارند. حدود ۷۰ درصد از مواد معدنی موجود در چای را آمینو اسید‌ها تشکیل می‌دهند. چای سبز حاوی بیشترین مقدار آمینو اسید است.
آنزیم
شکسته شدن آنزیم‌ها در فرایند اکسیداسیون رنگ برگ‌ها را سیاه می کند. برگ‌ها در محل مخصوص لوله می‌شوند که باعث شکسته شدن سلول‌های باز در گیاه می‌شود. این کار عطر چای را افزایش می‌دهد.
در حین اکسیداسیون دو نوع ماده بسیار مفید در چای شکل می‌گیرند. پلی فنول اکسیداس و پلی فنول که از واکوئل‌های موجود در گیاه ایجاد می‌شوند.
در حین فرایند لوله کردن شکل و‌اندازه برگ‌ها تغییر کرده و به اندازه دلخواه می‌رسد. روش لوله کردن و اکسیداسیون به گونه‌ای است که روغن‌های پر خاصیت موجود در گیاه حفظ شوند. روش تهیه چای بسیار قدیمی است و در طول سالیان دراز به این شکل درآمده است.
آلکالوئید‌ها
در چای کافئین وجود دارد. میزان کافئین موجود در چای نصف قهوه است. کافئین از انواع موادی است که جزو خانواده آلکالوئید‌ها به حساب می‌آید. سه نوع آلکالوئید بسیار مفید در چای وجود دارد که در تحریک ماهیچه‌ها، مغز و سیستم عصبی بسیار موثر هستند. این مواد می‌توانند اثر تحریکی روی قلب، کلیه‌ها و سیستم تنفسی داشته باشند. کافئین، تئوفیلین و تئوبرومین سه آلکالوئید موثری هستند که در چای وجود دارند.
فرایند تولید انواع چای
دو فرایند برای تولید چای وجود دارد. نوع سنتی و نوع مدرن.
تولید ارتودوکس
- در تولید چای به این روش برگ‌های تازه و جوان چای با دست چیده می‌شوند. پس از چیده شدن برگ‌ها روی هم انباشه می‌شوند. این کار آب موجود در برگ‌ها را کاهش می‌دهد. این کار باعث نرم‌تر شدن برگ‌ها می‌شود.
- در مرحله بعد لوله کردن برگ‌ها شروع می‌شود. این کار ساختار سلول‌های برگ را شکسته و فرایند اکسیداسیون اتفاق می‌افتد. فرایند اکسیداسیون نوع چای بدست آمده را تعیین می‌کند. با تغییر میزان اکسیداسیون در برگ‌ها چای سبز، سیاه، اولانگ و پوره تهیه می‌شوند.
- هر چه میزان اکسیداسیون بیشتر باشد برگ‌های تولید شده سیاه‌تر خواهند بود. اگر چای مورد مصرف شما بسیار تیره است نشان از اکسیداسیون بالای انجام شده بر روی برگ‌ها دارد. اکسیداسیون در چای سبز بسیار سریع و در زمان کمی اتفاق می‌افتد.
- در مرحله بعد برگ‌ها خشک می‌شوند و به همین صورت اکسیداسیون روی برگ‌ها اتفاق می‌افتد. سپس در سایز‌های مختلف خرد شده و آماده مصرف هستند.
- دم کردن چای خوب و طعم دلپذیر آن از تخصص‌هایی است که افراد بسیاری برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند.
چای سی تی سی
روش مدرن تولید چای سی تی سی است. این روش نوعی روش تولید انبوه چای است. این روش میزان بیشتری چای در زمان مشخص تولید می‌کند. این روش معمولا برای تولید چای سیاه استفاده می‌شود.
در این روش نیز ابتدا چای نگهداری و خشک می‌شود سپس وارد دستگاه‌های مکانیکی شده و خرد می‌شود.
مزیت‌های تولید چای سی تی سی
با خرد شدن برگ‌ها در فرایند سی تی سی سطح برگ‌ها بیشتر شده و سریع تر در آب جوش دم می‌کشد و رنگ و چای بیشتری تولید می‌کند. به همین دلیل مصرف برگ چای را کاهش می‌دهد.
در پایان
چای از انواع دمنوش‌های گیاهی است که در اکثر نقاط جهان تولید می‌شود و از قدمت بالایی برخوردار است. این نوشیدنی گرم خواص بی‌نظیری برای بدن دارد و وجود مواد موثر و غنی در آن می‌تواند نقش خوبی در سلامتی افراد داشته باشد.
همه انواع چای از یک نوع گیاه بدست می‌آیند و انواع مختلف چای به دلیل روش‌های فرآوری متفاوتی است که روی چای انجام می‌شود.
منبع: Teahow